Bijbels dagboek ‘De kracht van hunne kracht’ (1979)

Lezen: Deuteronomium 30:11-20¹¹ Want dit gebod, dat ik u heden opleg, is niet te moeilijk voor u en het is niet ver weg. ¹² Het is niet in de hemel, zodat gij zoudt moeten zeggen: Wie zal opstijgen ten hemel, het voor ons halen, en het ons doen horen opdat wij het volbrengen? ¹³ En het is niet aan de overkant der zee, zodat gij zoudt moeten zeggen: Wie zal oversteken naar de overkant der zee, het voor ons halen, en het ons doen horen opdat wij het volbrengen? ¹⁴ Maar dit woord is zeer dicht bij u, in uw mond en in uw hart om het te volbrengen. ¹⁵ Zie, ik houd u heden het leven en het goede voor, maar ook de dood en het kwade: ¹⁶ doordat ik u heden gebied de Here, uw God, lief te hebben door in zijn wegen te wandelen en zijn geboden, inzettingen en verordeningen te onderhouden, opdat gij leeft en talrijk wordt en de Here, uw God, u zegene in het land, dat gij in bezit gaat nemen. ¹⁷ Maar indien uw hart zich afwendt en gij niet luistert doch u laat verleiden en u voor andere goden nederbuigt en hen dient, ¹⁸ dan verkondig ik u heden, dat gij zeker te gronde zult gaan; niet lang zult gij leven in het land, dat gij na het overtrekken van de Jordaan in bezit gaat nemen. ¹⁹ Ik neem heden de hemel en de aarde tegen u tot getuigen; het leven en de dood stel ik u voor, de zegen en de vloek; kies dan het leven, opdat gij leeft, gij en uw nageslacht, ²⁰ door de Here, uw God, lief te hebben, naar zijn stem te luisteren en Hem aan te hangen, want dat is uw leven en waarborg voor een langdurig wonen in het land, waarvan de Here uw vaderen, Abraham, Isaak en Jakob, gezworen heeft, dat Hij het hun geven zou.

“De woorden van Jeremia, de toon van Chilkia, uit het priestergeslacht te Anatoth in het land van Benjamin.”

In Jeremia’s tijd heerst er diepe afval binnen de kerk. Afval van de Heere, de God van het verbond. Dat blijkt ons reeds uit de beginverzen van hoofdstuk 1, met name uit het slot van vers 3³ dan zal de Here, uw God, in uw lot een keer brengen en Zich over u erbarmen; Hij zal u weer bijeenbrengen uit al de volken, naar wier gebied de Here, uw God, u verstrooid heeft.. Gezegd wordt, dat Jeremia’s optreden eindigde bij de wegvoering van Jeruzalem in de vijfde maand. Jeremia’s tijd liep dus uit op deportatie. Bedoeld is de laatste deportatie naar Babel in het jaar 586. Hieruit nu valt zonder meer te concluderen tot een tijd van ernstige afval binnen de kerk van die dagen. Deze wegvoering vind zijn uiteindelijke oorzaak namelijk niet in de veranderingen op het politieke erf, maar uitsluitend in Gods verbondshandel met Zijn volk. Die verbondshandel houdt voor Israël zegen in, zolang het leeft uit en naar het Woord van de Heere. Wanneer Israël echter dat Woord veracht, zal God Zijn volk slaan. In plaats van zegen, zal Israël dan vloek treffen, zodat het verdelgd zal zijn. Op niet mis te verstane wijze had de Heere dit aan Zijn volk geleerd, onder andere in Deuteronomium 28¹ Indien gij dan aandachtig luistert naar de stem van de Here, uw God, en al zijn geboden, die ik u heden opleg, naarstig onderhoudt, dan zal de Here, uw God, u verheffen boven alle volken der aarde. ² De volgende zegeningen zullen alle over u komen en uw deel worden, indien gij luistert naar de stem van de Here, uw God: ³ Gezegend zult gij zijn in de stad en gezegend op het veld. ⁴ Gezegend zal zijn de vrucht van uw schoot, de vrucht van uw bodem en de vrucht van uw vee: de worp van uw runderen en de dracht van uw kleinvee. ⁵ Gezegend zullen zijn uw mand en uw baktrog. ⁶ Gezegend zult gij zijn bij uw ingang en gezegend zult gij zijn bij uw uitgang. ⁷ De Here zal uw vijanden, die tegen u opstaan, verslagen aan u overleveren. Langs één enkele weg zullen zij tegen u optrekken, maar langs zeven wegen voor u vluchten. ⁸ De Here zal over u de zegen gebieden in uw schuren en in alles wat gij onderneemt; Hij zal u zegenen in het land dat de Here, uw God, u geven zal. ⁹ De Here zal u als zijn heilig volk bevestigen, zoals Hij u gezworen heeft, indien gij de geboden van de Here, uw God, onderhoudt en in zijn wegen wandelt. ¹⁰ Dan zullen alle volken der aarde zien, dat de naam des Heren over u uitgeroepen is, en zij zullen voor u vrezen. ¹¹ Ook zal de Here u overvloedig het goede schenken, in de vrucht van uw schoot, de vrucht van uw vee en de vrucht van uw bodem - in het land, waarvan de Here aan uw vaderen gezworen heeft, dat Hij het u geven zou. ¹² De Here zal zijn rijke schatkamer, de hemel, voor u openen om op zijn tijd de regen voor uw land te geven en al het werk uwer handen te zegenen, zodat gij aan vele volken zult uitlenen zonder zelf te leen te ontvangen. ¹³ De Here zal u stellen tot een hoofd en niet tot een staart, gij zult enkel opgaan en niet neergaan, wanneer gij luistert naar de geboden van de Here, uw God, die ik u heden opleg om die naarstig te onderhouden, ¹⁴ en wanneer gij niet afwijkt van alle geboden, die ik u heden geef, noch naar rechts noch naar links, door het achterna lopen en dienen van andere goden. ¹⁵ Maar indien gij niet luistert naar de stem van de Here, uw God, en niet al zijn geboden en inzettingen, die ik u heden opleg, naarstig onderhoudt, dan zullen de volgende vervloekingen alle over u komen en u treffen: ¹⁶ Vervloekt zult gij zijn in de stad en vervloekt op het veld. ¹⁷ Vervloekt zullen zijn uw mand en uw baktrog. ¹⁸ Vervloekt zal zijn de vrucht van uw schoot, de vrucht van uw bodem, de worp van uw runderen en de dracht van uw kleinvee. ¹⁹ Vervloekt zult gij zijn bij uw ingang en vervloekt bij uw uitgang. ²⁰ De Here zal over u de vloek, de verwarring en de bedreiging doen komen in alles wat gij onderneemt en wat gij doet, totdat gij verdelgd wordt en snel te gronde gaat vanwege de slechtheid uwer daden, omdat gij Mij verlaten hebt. ²¹ De Here zal de pest aan u doen kleven, totdat zij u heeft weggevaagd uit het land, dat gij in bezit gaat nemen. ²² De Here zal u slaan met tering, koorts, brand, ontstekingen, droogte, brandkoren en honigdauw: zij zullen u vervolgen, totdat gij te gronde gaat. ²³ Ook zal de hemel boven uw hoofd van koper zijn en de aarde onder u van ijzer. ²⁴ De Here zal poeder en stof over uw land laten regenen; van de hemel zullen die op u neerdalen, totdat gij verdelgd zijt. ²⁵ De Here zal u verslagen aan uw vijanden overleveren. Langs één enkele weg zult gij tegen hen optrekken, maar langs zeven wegen voor hen vluchten, zodat gij tot een schrikbeeld zult wezen voor alle koninkrijken der aarde. ²⁶ Uw lijken zullen tot voedsel dienen voor al het gevogelte des hemels en het gedierte der aarde, zonder dat iemand die opschrikt. ²⁷ De Here zal u slaan met Egyptische zweren, met builen, uitslag en schurft, waarvan gij niet kunt genezen. ²⁸ De Here zal u slaan met waanzin, verblinding en verstandsverbijstering, ²⁹ zodat gij op de middag rondtast, als een blinde in de duisternis; gij zult op uw wegen niet voorspoedig zijn, maar bij voortduring slechts verdrukt en beroofd worden, zonder dat iemand u redt. ³⁰ Gij zult een vrouw ondertrouwen, maar een andere man zal haar beslapen. Gij zult een huis bouwen, maar het niet bewonen. Gij zult een wijngaard planten, maar de vrucht daarvan niet genieten. ³¹ Uw rund zal voor uw ogen geslacht worden, maar gij zult daarvan niet eten. Uw ezel zal in uw bijzijn geroofd worden, en niet tot u terugkeren. Uw kleinvee zal aan uw vijanden worden gegeven, zonder dat iemand u te hulp komt. ³² Uw zonen en dochters zullen aan een ander volk worden overgeleverd, terwijl gij het met eigen ogen ziet, en de gehele dag naar hen smacht, zonder iets te kunnen doen. ³³ Een volk, dat gij niet kent, zal de vrucht van uw bodem eten en alles waarvoor gij gezwoegd hebt; bij voortduring zult gij slechts verdrukt en vertrapt worden. ³⁴ Gij zult waanzinnig worden vanwege het schouwspel, dat uw ogen zullen zien. ³⁵ De Here zal u slaan met boze zweren aan de knieën en aan de dijen, waarvan gij niet kunt genezen - van uw voetzool af tot uw schedel toe. ³⁶ De Here zal u en de koning, die gij over u hebt aangesteld, naar een volk voeren dat gij niet kendet, gij noch uw vaderen; aldaar zult gij andere goden dienen, hout en steen. ³⁷ Gij zult een voorwerp van ontzetting worden, een spreekwoord en een spotrede onder alle volken, naar wier land de Here u wegvoert. ³⁸ Veel zaad zult gij naar de akker brengen, maar weinig inzamelen, want de sprinkhaan zal het afvreten. ³⁹ Wijngaarden zult gij planten en bewerken, maar geen wijn drinken of opleggen; want de worm zal eraan knagen. ⁴⁰ Olijfbomen zult gij hebben in uw gehele gebied, maar u niet met olie zalven; want uw olijven zullen afvallen. ⁴¹ Gij zult zonen en dochters verwekken, maar zij zullen u niet toebehoren, want zij zullen in gevangenschap gaan. ⁴² Van al uw geboomte en veldvruchten zullen de sprinkhanen zich meester maken. ⁴³ Steeds meer zal de vreemdeling in uw midden u te boven gaan, terwijl gij al dieper zinkt. ⁴⁴ Hij zal u te leen geven, maar gij niet aan hem; hij zal hoofd zijn, en gij staart. ⁴⁵ Al deze vervloekingen zullen over u komen, u achtervolgen en u treffen, totdat gij verdelgd zijt, omdat gij niet geluisterd hebt naar de stem van de Here, uw God, en de geboden en inzettingen die Hij u opgelegd heeft, niet onderhouden hebt; ⁴⁶ zij zullen onder u tot een teken en wonder zijn, en onder uw nageslacht, voor altoos. ⁴⁷ Omdat gij de Here, uw God, niet met vreugde en blijdschap gediend hebt vanwege al uw overvloed, ⁴⁸ zult gij de vijanden, die de Here tegen u zal doen optrekken, dienen, onder honger en dorst, in naaktheid en met gebrek aan alles; Hij zal een ijzeren juk op uw hals leggen, totdat Hij u verdelgd heeft. ⁴⁹ De Here zal tegen u doen aanrukken een volk, dat van verre komt, van het einde der aarde, zoals een arend aanzweeft: een volk, waarvan gij de taal niet verstaat, ⁵⁰ een hardvochtig volk, dat geen grijsaard ontziet en geen knaap genade bewijst; ⁵¹ dat de vrucht van uw vee en van uw bodem zal opeten, totdat gij verdelgd zijt; dat u geen koren, most of olie zal overlaten, noch de worp van uw runderen of de dracht van uw kleinvee, totdat het u te gronde gericht heeft. ⁵² Het zal u in het nauw brengen in al uw steden, totdat de hoge, versterkte muren vallen, waarop gij in uw gehele land vertrouwdet; ja, het zal u in het nauw brengen in al uw steden, in geheel het land dat de Here, uw God, u geven zal. ⁵³ In de benardheid en benauwdheid, waarmede uw vijand u kwellen zal, zult gij de vrucht van uw eigen schoot eten, het vlees van de zonen en dochters, die de Here, uw God, u geven zal. ⁵⁴ De meest verwekelijkte en verwende man onder u zal zijn broeder noch zijn eigen vrouw noch de kinderen, die hem nog resten, iets gunnen, ⁵⁵ zodat hij geen van hen iets zal willen geven van het vlees zijner kinderen, die hij eet, omdat uw vijand hem niets anders overgelaten heeft, in de benardheid en benauwdheid, waarmede deze u in al uw steden kwellen zal. ⁵⁶ De verwekelijkte en verwende vrouw onder u, die van verwendheid en wekelijkheid het nooit gewaagd heeft haar voetzool op de grond te zetten, zal haar eigen man noch haar zoon en dochter iets gunnen, ⁵⁷ zelfs niet de nageboorte uit haar schoot noch de kinderen, die zij baart, want bij gebrek aan alles zal zij die in het geheim eten, in de benardheid en benauwdheid, waarmede uw vijand u in uw steden kwellen zal. ⁵⁸ Indien gij niet naarstig onderhoudt al de woorden der wet, die in dit boek geschreven zijn, en gij niet deze heerlijke, geduchte Naam, de Here, uw God, vreest, ⁵⁹ dan zal de Here u en uw nageslacht ongemeen zwaar tuchtigen met felle, aanhoudende slagen en boze, aanhoudende ziekten. ⁶⁰ Hij zal alle kwalen van Egypte, waarvoor gij bevreesd zijt, weer over u brengen, zodat zij aan u kleven. ⁶¹ Ook allerlei ziekten en slagen, die in het boek van deze wet niet beschreven zijn, zal de Here over u doen komen, totdat gij verdelgd zijt. ⁶² Met weinigen zult gij overblijven, terwijl gij talrijk geweest zijt als de sterren des hemels - omdat gij niet geluisterd hebt naar de stem van de Here, uw God. ⁶³ Zoals de Here er behagen in had om u wèl te doen en u talrijk te maken, zo zal de Here er behagen in hebben om u te gronde te richten en te verdelgen; en gij zult weggerukt worden uit het land, dat gij in bezit gaat nemen. ⁶⁴ De Here zal u verstrooien onder alle natiën van het ene einde der aarde tot het andere; aldaar zult gij andere goden dienen, die noch gij noch uw vaderen gekend hebben: hout en steen. ⁶⁵ Gij zult onder die volken geen rust vinden noch een rustplaats voor uw voetzool; de Here zal u daar een bevend hart geven, ogen vol heimwee en een kwijnende ziel. ⁶⁶ Zonder ophouden zal uw leven in gevaar verkeren; des nachts en des daags zult gij opschrikken en van uw leven niet zeker zijn. ⁶⁷ Des morgens zult gij zeggen: Was het maar avond; en des avonds: Was het maar morgen - vanwege de vrees, die uw hart vervult, en vanwege het schouwspel, dat uw ogen zien. ⁶⁸ De Here zal u op schepen naar Egypte terugbrengen langs de weg, waarvan Ik u gezegd had: Gij zult die nooit weerzien; gij zult daar aan uw vijanden als slaven en slavinnen te koop aangeboden worden, maar er zal geen koper zijn., het hoofdstuk dat handelt over de verbondszegen en de verbondsvloek. En het gelezen schriftgedeelte spreekt dezelfde taal. In Jeremia’s dagen werd Juda tenslotte getroffen door de verbondsvloek: wegvoering in ballingschap. Al schijnt deze wegvoering niet anders te zijn dan het gevolg van politieke verwikkelingen, wie gelooft zegt: de Heere slaat hier krachtens Zijn profetische voorzegging Zijn volk, nu het niet naar Zijn stem luistert.

Zo lezen wij uit onze tekst de tijd van Jeremia als een tijd van ontrouw aan de Heere. Toch is de Heere nog genadig. Hij doet Zijn woord van bekering nog tot Zijn volk uitgaan. Daarvoor gebruikt Hij Jeremia, tot wie Hij spreekt, opdat deze Zijn woord zal doorgeven aan het volk.

,,Nabij u is het woord.” Dat geldt ook voor u, die verkeert onder de prediking van hetzelfde evangelie. Bewijs van Gods genade! Luister naar de Stem van de Heere. Want Gods straf is ook vandaag zeer reëel voor wie niet luistert, al wordt die straf slechts gezien met het oog des geloofs.

Zingen: Psalm 95:4⁴ Want Hij is onze God, en wij
Zijn 't volk van Zijne heerschappij,
De schapen, die Zijn hand wil weiden;
Zo gij Zijn stem dan heden hoort,
Gelooft Zijn heil- en troostrijk woord;
Verhardt u niet, maar laat u leiden.

Lezen: 1 Korintiërs 1:26-2:5²⁶ Ziet slechts, broeders, wat gij waart, toen gij geroepen werdt: niet vele wijzen naar het vlees, niet vele invloedrijken, niet vele aanzienlijken. ²⁷ Integendeel, wat voor de wereld dwaas is, heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, en wat voor de wereld zwak is, heeft God uitverkoren om wat sterk is te beschamen; ²⁸ en wat voor de wereld onaanzienlijk en veracht is, heeft God uitverkoren, dat, wat niets is, om aan hetgeen wèl iets is, zijn kracht te ontnemen, ²⁹ opdat geen vlees zou roemen voor God. ³⁰ Maar uit Hem is het, dat gij in Christus Jezus zijt, die ons van God is geworden: wijsheid, rechtvaardigheid, heiliging en verlossing, ³¹ opdat het zij, gelijk geschreven staat: Wie roemt, roeme in de Here. ¹ Ook ben ik, toen ik tot u kwam, broeders, niet met schittering van woorden of wijsheid u het getuigenis van God komen brengen. ² Want ik had niet besloten iets te weten onder u, dan Jezus Christus en die gekruisigd. ³ Ook kwam ik in zwakheid, met veel vrezen en beven tot u; ⁴ mijn spreken en mijn prediking kwam ook niet met meeslepende woorden van wijsheid, maar met betoon van geest en kracht, ⁵ opdat uw geloof niet zou rusten op wijsheid van mensen, maar op kracht van God.

“De woorden van Jeremia, de zoon van Hilkia, uit het priestergeslacht te Anatoth in het land van Benjamin.”

De afval in Israël was er met name onder de leiders in Jeruzalem: onder de koningen uit het huis van David en onder de priesters uit de stam Levi. Wie gaat de Heere daarvoor nu gebruiken? Wij zijn geneigd te zeggen: dat moet iemand zijn, die zijn mannetje staat. Iemand, die niet al te teergevoelig is, die geen zacht karakter heeft. Iemand dus met een dikke huid, die Gods oordelen onverbloemd weet af te kondigen. Laten wij maar zeggen: een figuur als Elia of als Johannes de Doper. Het liefst ook nog iemand uit een belangrijke plaats, zo mogelijk Jeruzalem, het kerkelijk centrum van die dagen, en uit een aanzienlijke familie, zoals dat bijvoorbeeld van Jesaja gold. Zo iemand zal volgens ons de juiste man op de juiste plaats zijn. Maar zie, hoe heel anders blijkt de Heere te werk te gaan. Hij laat Zijn keus niet bepalen door menselijke overwegingen. Hij kiest op Zijn wijze. En dan kiest de Heere een zekere Jeremia om door hem Zijn volk tot reformatie te brengen. Die keus is dwaas in mensenogen. Want deze Jeremia, de zoon van Hilkia, is bepaald geen man met een stalen karakter. Integendeel, hij is uitermate teergevoelig. Hij kan het maar amper opbrengen de strenge oordelen van God aan zijn volk aan te kondigen. Vaak is hij de wanhoop nabij en wil hij de dienst aan zijn Zender maar opzeggen. En verder: waar komt deze man vandaan? Hij komt niet uit vooraanstaande kringen, niet uit Jeruzalem, de grote stad. Hij komt uit het dorpje Anatoth, ergens ten noorden van Jeruzalem. En tenslotte: Jeremia is een geboren priesterzoon en dus bestemd om straks in de tempel dienst te doen. En nu moet juist hij tegen die tempel profeteren. Nee, wij hadden deze man nooit op deze plaats verkozen. Maar de Heere doet het wel. Hij doet het, opdat zal blijken, dat de Kerk niet bewaard wordt door menselijke, maar alleen door goddelijke wijsheid en kracht.

Zingen: Psalm 31:7⁷ Bewijs, o HEER, Uw mededogen;
Verhoed mijn ondergang;
Ik ben beklemd en bang;
Het zwaar verdriet doorknaagt mijn ogen;
Het doet mijn ziel bezwijken,
En 's lichaams krachten wijken.

Lezen: Psalm 46¹ Voor de koorleider. Van de Korachieten. Op de wijze van: De jonkvrouwen. Een lied. ² God is ons een toevlucht en sterkte, ten zeerste bevonden een hulp in benauwdheden. ³ Daarom zullen wij niet vrezen, al verplaatste zich de aarde, al wankelden de bergen in het hart van de zee. ⁴ Laat bruisen, laat schuimen haar wateren, laat de bergen beven door haar onstuimigheid. sela ⁵ Een rivier - haar stromen verheugen de stad Gods, de heiligste onder de woningen des Allerhoogsten. ⁶ God is in haar midden, zij zal niet wankelen; God zal haar helpen bij het aanbreken van de morgen. ⁷ Volkeren woedden, koninkrijken wankelden, Hij verhief zijn stem, de aarde versmolt. ⁸ De Here der heerscharen is met ons, een burcht is ons de God van Jakob. sela ⁹ Komt, aanschouwt de werken des Heren, die verwoesting op aarde aanricht, ¹⁰ die oorlogen doet ophouden tot het einde der aarde, de boog verbreekt, de lans stukslaat, de strijdwagens met vuur verbrandt. ¹¹ Laat af en weet, dat Ik God ben; Ik ben verheven onder de volken, verheven op de aarde. ¹² De Here der heerscharen is met ons, een burcht is ons de God van Jakob. sela.

“Vrees niet voor hen, want Ik ben met u om u te bevrijden, luidt het woord des Heeren.”

Jeremia is geheiligde van de Heere. Daarom moet hij profeteren, al wil hij zelf het liefst onder, deze roeping vandaan. De noodzaak is hem evenwel opgelegd van Godswege. Goddelijke roeping ontzenuwt elke menselijk tegenargument. En bovendien: al is Jeremia dan nog jong en onervaren, zijn heiliging houdt tegelijk in, dat de Heere hem zal bekwamen; ja, meer nog: hem reeds heeft bekwaamd. Maar daar is meer. Jeremia is niet alleen geheiligde, maar ook beveiligde des Heeren. “Vrees niet voor hen, want Ik ben met u om u te bevrijden, luidt het woord des Heeren.” Vrees niet voor hen. Zolang Jeremia ziet op zichzelf en de mensen, tegen wie hij zal moeten profeteren, is er alle reden om bang te zijn. Hij zal als één komen te staan tegenover de zeer velen en de zeer machtigen. Maar Jeremia behoeft niet te vrezen, want zo verzekert de Heere hem: Ik ben met u. Die belofte wordt nog eens herhaald in vers 19. van ons hoofdstuk. En die belofte houdt in de garantie van bescherming en veiligheid in de komende strijd. Hoe hevig de strijd ook zal worden, hoe dreigend de toekomst ook is, één ding is zeker: Jeremia is veilig, hij is onoverwinnelijk, want de Heere is met hem. Jazeker, vanwege deze belofte, deze Immanuëlbelofte is de zwakke mens Jeremia tegenover zijn vijanden als een versterkte stad, als een ijzeren zuil en een koperen muur. De strijd wordt zwaar en de profeet behoeft niet te rekenen op medestanders. Hij zal het alleen moeten doen. Maar hij behoeft het niet te doen zonder de aloude belofte van Gods beschermende gemeenschap.
De strijd om de doorgang van Gods waarheid is ook vandaag onnoemelijk zwaar. Die strijd kan alleen door ons gestreden worden in het geloof, dat is zeker waar! Jezus Christus is buiten de gemeenschap van God gestoten, opdat voor de strijdende Kerk van alle eeuwen zou gelden: “God met ons.” Moge de vreugdevolle werkelijkheid van deze belofte ons voor desertie bewaren.

Zingen: Psalm 46:1,4¹ God is een toevlucht voor de Zijnen,
Hun sterkt', als zij door droefheid kwijnen;
Zij werden steeds Zijn hulp gewaar,
In zielsbenauwdheid, in gevaar;
Dies zal geen vrees ons doen bezwijken,
Schoon d' aard' uit hare plaats mocht wijken;
Schoon 't hoogst gebergt', uit zijne steê,
Verzet wierd in het hart der zee.

⁴ De HEER, de God der legerscharen,
Is met ons, hoedt ons in gevaren;
De HEER, de God van Jakobs zaad,
Is ons een burcht, een toeverlaat.
Komt, wilt op 's HEEREN daden merken;
Aanschouwt des Hoogsten grote werken:
Zijn macht, die nooit te stuiten is,
Maakt d' aarde tot een wildernis.

Lezen: Jesaja 6:1-8¹ In het sterfjaar van koning Uzzia zag ik de Here zitten op een hoge en verheven troon en zijn zomen vulden de tempel. ² Serafs stonden boven Hem; ieder had zes vleugels: met twee bedekte hij zijn aangezicht, met twee bedekte hij zijn voeten en met twee vloog hij. ³ En de een riep de ander toe: Heilig, heilig, heilig is de Here der heerscharen, de ganse aarde is van zijn heerlijkheid vol. ⁴ En de dorpelposten beefden van het luide roepen en het huis werd vervuld met rook. ⁵ Toen zeide ik: Wee mij, ik ga ten onder, want ik ben een man, onrein van lippen, en woon te midden van een volk, dat onrein van lippen is, - en mijn ogen hebben de Koning, de Here der heerscharen, gezien. ⁶ Maar één der serafs vloog naar mij toe met een gloeiende kool, die hij met een tang van het altaar genomen had; ⁷ hij raakte mijn mond daarmede aan en zeide: Zie, deze heeft uw lippen aangeraakt; nu is uw ongerechtigheid geweken en uw zonde verzoend. ⁸ Daarop hoorde ik de stem des Heren, die zeide: Wie zal Ik zenden en wie zal voor Ons gaan? En ik zeide: Hier ben ik, zend mij.

“Toen strekte de Here zijn hand uit en roerde mijn mond aan, en de Here zeide tot mij: Zie, Ik leg mijn woorden in uw mond”.

Jeremia is opgeroepen om te profeteren tegen de afval in de kerk. En profeteren is niet: je eigen woord spreken; niet: je eigen mening naar voren brengen. Het is niet: zo denk ik erover en dat vind ik ervan. Profeteren is: de woorden Gods spreken, en dat niet vrijblijvend maar met dwang van geloof en bekering! Profeteren is: zo zegt de Heere; tot de wet en tot de getuigenis, voor wie niet spreekt naar dit woord, is er geen dageraad! Maar wie is dan tot deze dienst bekwaam? Nu, van zichzelf niemand. Want ieder mens is zondaar, die van zichzelf de wil van God niet kent noch die begeert na te spreken. Alles wat uit ons eigen hart voortkomt is altijd valse profetie. Geen mens, die van zichzelf profeet van de heilige God kan zijn. Dat gold ook voor de mens Jeremia. Maar wat bij mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God. Let maar op Jeremia: de Heere strekte Zijn hand uit en roerde Jeremia’s mond aan, en de Heere zeide tot hem: Zie, Ik leg Mijn woorden in uw mond. De Heere neemt de zonde van Jeremia’s mond weg en legt dan Zijn heilig woord in deze geheiligde mond. Zo werd Jeremia gemaakt tot gevolmachtigde van de Heere, die de woorden Gods kon spreken en ook metterdaad sprak. Wat een genadevol wonder voor Jeremia. De Heere had zijn schuld verzoend en zijn ongerechtigheid weggenomen. Nu kon hij het heilig woord van God spreken. De Geest van God maakte hem daartoe gewillig en bereid. Maar wat ook een zware verantwoordelijkheid. Nu mocht hij ook nooit anders dan alleen het woord van de Heere spreken. Hij had te strijden tegen alles wat zijn eigen arglistig hart hem ingaf.

Het werk van de Heere aan deze profeet is in Jezus Christus vervuld. Die Christus heeft niet alleen de schuld van Zijn volk verzoend, maar ons ook de wil van God volkomen geopenbaard. Die wil van God staat voor u neergeschreven in de Heilige Schrift. Dus moet u als door het bloed en de Geest van Christus geheiligde profeten die Schrift naspreken.

Zingen: Psalm 70:3³ Ik ben nooddruftig, arm en naakt;
O God, mijn Helper uit ellenden!
Haast U tot mij; wil bijstand zenden;
Uw komst is 't, die mijn heil volmaakt.

Lezen: Jeremia 25:1-29¹ Het woord, dat tot Jeremia kwam over het gehele volk van Juda in het vierde jaar van Jojakim, de zoon van Josia, de koning van Juda (dit is het eerste jaar van Nebukadressar, de koning van Babel), ² dat de profeet Jeremia over het gehele volk van Juda en alle inwoners van Jeruzalem gesproken heeft: ³ Van het dertiende jaar van Josia, de zoon van Amon, de koning van Juda, tot op deze dag, drieëntwintig jaren lang, is het woord des Heren tot mij gekomen en heb ik tot u gesproken vroeg en laat, - doch gij hebt geen gehoor gegeven; ⁴ ook heeft de Here al zijn knechten, de profeten, tot u gezonden, vroeg en laat, doch gij hebt geen gehoor gegeven noch uw oor geneigd om te horen - : ⁵ Bekeert u toch een ieder van zijn boze weg en van de boosheid uwer handelingen, dan blijft gij in het land dat de Here u en uw vaderen gegeven heeft van eeuw tot eeuw; ⁶ loopt geen andere goden achterna om die te dienen en u voor die neder te buigen, en krenkt Mij niet door het maaksel van uw handen; dan zal Ik u geen kwaad aandoen. ⁷ Maar gij hebt Mij geen gehoor gegeven, luidt het woord des Heren - om Mij te krenken door het maaksel van uw handen, u ten verderve. ⁸ Daarom, zo zegt de Here der heerscharen: Omdat gij naar mijn woorden niet gehoord hebt, ⁹ zie, Ik laat alle geslachten van het Noorden komen, luidt het woord des Heren, en Nebukadressar, de koning van Babel, mijn dienaar, en breng hen tegen dit land en zijn inwoners, ja, tegen al deze volken rondom, en Ik sla hen met de ban, en maak hen tot een voorwerp van ontzetting, tot een aanfluiting en tot een eeuwige smaad, ¹⁰ en Ik doe uit hun midden verdwijnen de stem der vreugde en de stem der vrolijkheid, de stem van de bruidegom en de stem der bruid, het geluid van de handmolen en het licht der lamp; ¹¹ dan zal dat gehele land tot een oord van puinhopen, tot een woestenij worden. Deze volken nu zullen de koning van Babel dienstbaar zijn zeventig jaren; ¹² maar na verloop van zeventig jaren zal Ik aan de koning van Babel en dit volk, luidt het woord des Heren, hun ongerechtigheid bezoeken, ook aan het land der Chaldeeën, en Ik zal dat tot eeuwige woestenijen maken. ¹³ Dan zal Ik over dit land doen komen al mijn woorden die Ik daartegen gesproken heb, alles wat in dit boek geschreven staat, wat Jeremia over alle volken heeft geprofeteerd. ¹⁴ Want ook zij zullen dienstbaar gemaakt worden door machtige volken en grote koningen, en zo zal Ik hun vergelden naar hun doen, naar het werk hunner handen. ¹⁵ Want aldus heeft de Here, de God van Israël, tot mij gezegd: Neem deze beker met de wijn der gramschap uit mijn hand en geef die te drinken aan alle volken, tot welke Ik u zend, ¹⁶ dat zij drinken en waggelen en dol worden ten gevolge van het zwaard, dat Ik onder hen zend. ¹⁷ En ik heb de beker uit de hand des Heren genomen en die aan alle volken, tot welke de Here mij zond, te drinken gegeven: ¹⁸ aan Jeruzalem en de steden van Juda, met haar koningen en vorsten, om ze te maken tot een oord van puinhopen, tot een voorwerp van ontzetting, tot een aanfluiting en tot een vloek, zoals heden ten dage het geval is; ¹⁹ aan Farao, de koning van Egypte, met zijn dienaren, zijn vorsten en zijn gehele volk, ²⁰ en aan de ganse gemengde bevolking en aan alle koningen van het land Us; aan alle koningen van het land der Filistijnen, aan Askelon, Gaza, Ekron en het overschot van Asdod; ²¹ aan Edom, Moab en de Ammonieten; ²² aan alle koningen van Tyrus, alle koningen van Sidon en alle koningen van het kustgebied aan de overzijde der zee; ²³ aan Dedan, Tema, Buz en allen die zich het haar rondom wegscheren; aan alle koningen der Arabieren en ²⁴ aan alle koningen der gemengde bevolking, die in de woestijn wonen; aan alle koningen van Zimri, ²⁵ aan alle koningen van Elam, aan alle koningen van Medië; ²⁶ aan alle koningen van het Noorden, die nabij of veraf zijn, de een na de ander; aan alle koninkrijken der aarde, die op de aardbodem zijn, en de koning van Sesak zal na hen drinken. ²⁷ Zeg dan tot hen: Zo zegt de Here der heerscharen, de God van Israël: Drinkt, wordt dronken, spuwt, valt neer om niet weer op te staan, ten gevolge van het zwaard, dat Ik onder u zend! ²⁸ Als zij weigeren de beker uit uw hand te nemen om te drinken, zeg dan tot hen: Zo zegt de Here der heerscharen: Drinken zùlt gij; ²⁹ want zie, in de stad waarover mijn naam is uitgeroepen, begin Ik rampen te brengen, en zoudt gij dan vrij uitgaan? Gij zult niet vrij uitgaan, want het zwaard roep Ik op tegen alle bewoners der aarde, luidt het woord van de Here der heerscharen.

“Merk op, Ik stel u heden over de volken en de koninkrijken om uit te rukken en af te breken, om te verdelgen en te verwoesten, om te bouwen en te planten.”

Het lijkt alles zo klein en onbeduidend: het priesterzoontje Jeremia uit het onbetekenende dorp Anatoth. Maar de Heere heeft hem gemaakt tot drager van Zijn woord.

De Heere zegt: Let op, Jeremia, Ik stel u heden over de volken en de koninkrijken. De man uit het dorpje Anatoth wordt aangesteld tot zaakgelastigde van de Heere. Jeremia komt te staan in Gods raad en mag Diens plannen kennen en meedelen. En daarmee is het optreden van deze profeet van beslissende betekenis voor de volken en de koninkrijken der aarde. Want zijn opdrachtgever is niet een of andere dorpsgod, maar Hij is de Groot-Koning van hemel en aarde, Die het wereldgebeuren in Zijn hand heeft. En deze Koning straft alle brutale opstand tegen Hem en zegent alle gehoorzame onderwerping aan Hem. Vandaar dat Jeremia aangesteld wordt, enerzijds om te verdelgen, anderzijds om te bouwen. Allereerst dus om te verdelgen. In vier termen wordt dat hier aangegeven om daarmee de zwaarte van Gods oordeel uit te drukken. Zonder erbarmen moet de profeet over alle verbondsafval de straf van God afkondigen en voltrekken. Daartoe zou hij de beschikking krijgen over het rijk van Nebucadnezar, dat een instrument werd in de hand van God om alle afval te straffen. En dan eerst de afval onder Zijn eigen volk. Want het oordeel begint altijd bij het huis Gods en gaat vandaaruit over de wereld. Anderzijds moet Jeremia ook bouwen en planten. Op alle bekering en gehoorzaamheid moet hij de zegen van de Heere leggen. Ook dat zou heel het wereldgebeuren raken en allereerst zijn eigen volk. Denk maar aan de zegen van Israëls terugkeer door toedoen van koning Kores. Het beslissende woord in deze wereld wordt gesproken door de Kerk, die mond van de Heere is.

De Kerk moet willen vloeken waar God vloekt, en willen zegenen waar Hij zegent. De oordelen van de Heere komen zeker en zelfs allereerst over de Kerk, die uiterlijk gereformeerd is, maar intussen niet leeft uit het levende Woord van God.

Zingen: Psalm 119:69⁶⁹ Gij zijt volmaakt, Gij zijt rechtvaardig, HEER;
Uw oordeel rust op d' allerbeste wetten;
Uw loon, Uw straf beantwoordt aan Uw eer.
Gij eist van ons, dat w' op Uw waarheid letten;
Dat wij altoos op hogen prijs Uw leer
En 't heilig recht van Uw getuig'nis zetten.

Lezen: Galaten 4:21-5:1²¹ Zegt mij, gij, die onder de wet wilt staan, luistert gij niet naar de wet? ²² Er staat immers geschreven, dat Abraham twee zonen had, één bij de slavin en één bij de vrije. ²³ Maar die van de slavin was naar het vlees verwekt, doch die van de vrije door de belofte. ²⁴ Dit is iets, waarin een diepere zin ligt. Want dit zijn twee bedelingen: de ene van de berg Sinai, die slaven baart, dit is Hagar. ²⁵ Het (woord) Hagar betekent de berg Sinai in Arabië. Het staat op één lijn met het tegenwoordige Jeruzalem, want dat is met zijn kinderen in slavernij. ²⁶ Maar het hemelse Jeruzalem is vrij; en dat is onze moeder. ²⁷ Want er staat geschreven: Verheug u, gij onvruchtbare, die niet baart, breek uit en roep, gij die geen weeën kent; want talrijker zijn de kinderen der eenzame dan van haar, die een man heeft. ²⁸ En gij, broeders, zijt, evenals Isaak, kinderen der belofte. ²⁹ Maar zoals destijds hij, die naar het vlees verwekt was, hem, die naar de geest verwekt was, vervolgde, zo ook nu. ³⁰ Maar wat zegt het schriftwoord? Zend de slavin weg met haar zoon, want de zoon der slavin zal in geen geval erven met de zoon der vrije. ³¹ Daarom, broeders, zijn wij geen kinderen ener slavin, maar van de vrije. ¹ Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt. Houdt dus stand en laat u niet weder een slavenjuk opleggen.

“Is Israël een slaaf of een onvrij geborene? Waarom is het dan tot buit geworden?”

Ja, het lijkt er veel op, dat Israël een slaaf is, iemand, die zijn vrijheid is kwijtgeraakt. Of, wat nog erger is, dat Israël een onvrij geborene is, iemand, die bij voorbaat al gedoemd is een slavenbestaan te lijden en zonder dat ooit te boven te komen. Letterlijk staat er: in het huis geboren. Bedoeld wordt: in het huis van een ander om die te dienen. Ja, het lijkt er veel op, dat zo’n droevig lot dit volk is beschoren. Want Israël is het slachtoffer geworden van de grote wereldrijken, een speelbal in handen van de grootmachten. Nu eens moet het Egypte om hulp smeken, wil het zijn vrijheid behouden tegenover Assyrië en dan weer andersom. Zo is dit volk van anderen afhankelijk. En uiteindelijk verliest het zijn zelfstandigheid helemaal. Het Tienstammenrijk was al weggevoerd in ballingschap en eigenlijk was het met het Tweestammenrijk al net zo gesteld. Ja, als men ziet hoe dit volk beroofd en geroofd is geworden, dan moet men haast wel tot de conclusie komen, dat het een geboren slaaf is. Waarom zou het anders tot buit zijn geworden van vreemde overheersers? En toch, Israël was geen slaaf, geen onvrij geborene. Integendeel, Israël was kind van de Heere. Dat was zijn positie. Als zoon van God was het uit Egypte geroepen en dat betekende de garantie van vrijheid, bescherming, onafhankelijkheid. Maar hoe kon het dan tot buit worden? Omdat Israël zelf niet langer de ware vrijheid wilde. Het verkoos de slavernij, de slavernij van de zonde. Daarom werd dit volk geknecht door vreemde overheersers.

Als je de geschiedenis van de christelijke Kerk overziet, zou je haast denken dat ook zij een onvrij geborene is. Zij kwam te liggen onder het juk van Judaïsme en roomse hiërarchie, onder het hervormde juk en het synodocratische.

Staat dan in de vrijheid, waarmee Christus u heeft vrijgemaakt en laat u niet weer een slavenjuk opleggen!

Zingen: Psalm 44:6⁶ Gij doet ons bevend rugwaarts wijken,
En steeds voor d' overmacht bezwijken
Van haat'ren, die ons goed en bloed
Vast roven in hun euvelmoed.
Gelijk de schapen, die men slacht,
Hebt G' ons aan hen tot spijs gegeven;
Ons onder 't heidendom gebracht,
Waar wij verstrooid, vol kommer, leven.

Lezen: Ezechiël 34:1-24¹ Het woord des Heren kwam tot mij: ² Mensenkind, profeteer tegen de herders van Israël, profeteer en zeg tot hen, tot die herders: zo zegt de Here Here: wee de herders van Israël, die zichzelf weiden! Moeten de herders niet de schapen weiden? ³ Het vet eet gij, met de wol kleedt gij u, het gemeste slacht gij, maar de schapen weidt gij niet; ⁴ zwakke versterkt gij niet, zieke geneest gij niet, gewonde verbindt gij niet, afgedwaalde haalt gij niet terug, verlorene zoekt gij niet, maar gij heerst over hen met hardheid en geweldenarij. ⁵ Zij raken verstrooid, omdat er geen herder is, en worden tot voedsel voor al het gedierte des velds; zo raken zij verstrooid. ⁶ Mijn schapen dwalen rond op alle bergen en op elke hoge heuvel; over de gehele aarde zijn mijn schapen verstrooid zonder dat er iemand is die naar hen vraagt of ze zoekt. ⁷ Daarom, gij herders, hoort het woord des Heren. ⁸ Zo waar Ik leef, luidt het woord van de Here Here, omdat mijn schapen tot een prooi geworden zijn, omdat mijn schapen tot voedsel geworden zijn voor al het gedierte des velds doordat er geen herder is - want mijn herders vragen niet naar mijn schapen; de herders weiden zichzelf, maar mijn schapen weiden zij niet - ⁹ daarom, gij herders, hoort het woord des Heren. ¹⁰ Zo zegt de Here Here: Zie, Ik zàl die herders! Ik eis mijn schapen van hen terug, en Ik zal een eind maken aan dat schapenweiden van hen. De herders zullen niet langer zichzelf weiden, Ik zal mijn schapen uit hun mond redden, zodat die hun niet meer tot voedsel dienen. ¹¹ Want zo zegt de Here Here: Zie, Ik zal zélf naar mijn schapen vragen en naar hen omzien; ¹² zoals een herder naar zijn kudde omziet, wanneer hij te midden van zijn verspreide schapen is, zo zal Ik naar mijn schapen omzien en ze redden uit alle plaatsen waar zij verstrooid zijn geraakt op de dag van wolken en duisternis. ¹³ Ik zal ze midden uit de volken doen uittrekken, uit de landen bijeenvergaderen en ze naar hun eigen land brengen; Ik zal ze weiden op de bergen van Israël, bij de beekbeddingen en in alle bewoonde streken van het land. ¹⁴ In een goede weide zal Ik ze weiden, en op de hoge bergen van Israël zal hun weideplaats zijn. Daar zullen zij zich legeren op een goede weideplaats en zullen zij in een vette weide grazen, op de bergen van Israël. ¹⁵ Ik zelf zal mijn schapen weiden, Ik zelf zal ze doen neerliggen, luidt het woord van de Here Here; ¹⁶ de verlorene zal Ik zoeken en de afgedwaalde terughalen; de gewonde zal Ik verbinden en de zieke versterken, maar de vette en krachtige zal Ik verdelgen. Ik zal ze weiden zoals het behoort. ¹⁷ En gij, mijn schapen, zo zegt de Here Here, zie, Ik zal rechtspreken tussen het ene schaap en het andere, tussen de rammen en de bokken. ¹⁸ Is het u niet genoeg, dat gij de beste weide afweidt en de rest van de weiden met uw hoeven vertreedt; dat gij het helderste water drinkt en wat overblijft met uw hoeven vertroebelt? ¹⁹ Moeten mijn schapen dan afweiden wat uw hoeven hebben vertreden en drinken wat uw hoeven hebben vertroebeld? ²⁰ Daarom, zo zegt de Here Here tegen hen: Zie, Ik ga zélf rechtspreken tussen de vette en de magere schapen; ²¹ omdat gij al wat zwak is, met flank en schouder wegdringt en met de horens stoot totdat gij ze naar buiten gedreven hebt, ²² zal Ik mijn schapen verlossen, opdat zij niet langer tot een prooi zijn; Ik zal rechtspreken tussen het ene schaap en het andere. ²³ Dan zal Ik één herder over hen aanstellen, die hen weiden zal: mijn knecht David. Die zal hen weiden, die zal hun herder zijn. ²⁴ Ik, de Here, zal hun tot een God zijn, en mijn knecht David zal vorst wezen in hun midden. Ik, de Here, heb het gesproken.

“En Ik zal u herders naar mijn hart geven, die u zullen weiden met kennis en verstand.”

De Heere zal Zijn naar Sion teruggebrachte volk ook beschermen en onderhouden. Daartoe zal Hij herders geven naar Zijn hart. Die belofte geeft hoop voor de toekomst. Waren het niet juist de herders geweest, die de schapen in het verderf hadden gestort? De profeten, de priesters en de koningen? Zij waren geroepen hun leven in te zetten voor de schapen, maar in plaats daarvan hadden zij het leven van de schapen opgeofferd aan hun eigen wijsheid. Zij waren het volk voorgegaan in de dienst aan de Baäl. De valse profetie vierde hoogtij. Hoop op vrede werd er verkondigd, terwijl er geen vrede was. Zo werden de schapen misleid en naar de afgrond gevoerd. De profeet Ezechiël laat ons zien, hoe droevig het er in dezen voorstaat met Israëls geroepen ambtsdragers. En hoe toornt de Heere ook door Zijn profeet Jeremia tegen alle ambtsverzuim en alle machtsmisbruik van Israëls leidslieden! Maar nu, de Heere belooft herders naar Zijn hart. Herders, die hart hebben voor de schapen, zoals God Zelf hart heeft voor Zijn schapen. Zo zien wij hier verrijzen het beeld van Jezus Christus, de Goede Herder, Die Zijn leven gaf voor de schapen. Ja, Hij werd in de nacht van Zijn lijden geslagen en de schapen werden verstrooid. Maar na Zijn opstanding gaat Hij als een herder zijn discipelen voor naar Galilea, en Hij geeft als de Opgestane Zijn Kerk herders en leraars. Hij stuurt Zijn dienstknechten onder andere naar het gebied van de zeven gemeenten in Klein-Azië, waarheen vele Joden verstrooid waren. En zo brengt Hij door hun dienst afkerige kinderen terug in Sion, waar zij leven en overvloed ontvangen, de overvloed van het eenmaal volbrachte werk op Golgotha. Vanwege dat Offer geldt de belofte van goede herders ook vandaag. Nee, die belofte geldt niet onvoorwaardelijk. Zij geldt niet de Kerk, die niet wil leven onder de alleenheerschappij van het Woord des levens. Dan geldt: zo volk, zo herders! Zij geldt wel de Kerk, wier hele leven openstaat voor Christus en wier hart vervuld is van liefde tot Hem.

Zingen: Psalm 23:1,3¹ De God des heils wil mij ten Herder wezen;
'k Heb geen gebrek, 'k heb geen gevaar te vrezen.
Hij zal mij zacht, in liefelijke weiden,
Aan d' oevers van zeer stille waat'ren leiden.
Hij sterkt mijn ziel; richt, om Zijn naam, mijn treden
In 't effen spoor van Zijn gerechtigheden.

³ Gij zalft mijn hoofd; Gij doet mijn blijdschap groeien,
En van Uw heil mijn beker overvloeien.
Het zalig goed, mij door Uw gunst gegeven,
Verlaat mij niet, maar volgt mij al mijn leven;
Zodat ik in het heilig huis des HEEREN,
Een lange reeks van dagen, blijf verkeren.

Lezen: Jeremia 4:19-29¹⁹ O mijn binnenste, mijn binnenste! Ik moet ineenkrimpen. O wanden mijns harten! Mijn hart jaagt in mij, ik kan niet zwijgen; want bazuingeschal hoor ik, strijdrumoer! ²⁰ Slag na slag wordt gemeld, ja, het gehele land is verwoest; onverhoeds zijn mijn tenten verwoest, in een oogwenk mijn tentkleden. ²¹ Hoelang moet ik het signaal zien, het bazuingeschal horen? ²² Want onverstandig is mijn volk, Mij kennen zij niet; dwaze kinderen zijn het, en inzicht hebben zij niet; wijs zijn zij om kwaad te doen, maar van goed doen weten zij niet. ²³ Ik zag de aarde, en zie, zij was woest en ledig; ik zag naar de hemel, en zijn licht was er niet. ²⁴ Ik zag de bergen, en zie, zij beefden, en alle heuvelen schudden. ²⁵ Ik zag, en zie, er was geen mens, en al het gevogelte des hemels was weggevlogen. ²⁶ Ik zag, en zie, de gaarde was woestijn, en al zijn steden waren in puin gestort, voor de Here, voor zijn brandende toorn. ²⁷ Want zo zegt de Here: Een woestenij zal het ganse land worden, al zal Ik niet voorgoed afrekenen; ²⁸ hierom zal de aarde treuren, en de hemel boven rouw dragen, omdat Ik het gesproken en besloten heb, en er geen berouw van heb en er niet van zal terugkomen. ²⁹ Voor het rumoer van ruiter en boogschutter is het gehele land op de vlucht; zij zijn gegaan in de kreupelbossen en geklommen op de rotsen; elke stad is verlaten, er is niemand meer, die erin woont.

“Nu, gij verwoeste, wat doet gij, dat gij u kleedt in scharlaken, u siert met gouden sieraad, uw ogen bijwerkt met zwart? Tevergeefs maakt gij u mooi, de minnaars versmaden u, zij staan u naar het leven.”

Een vlijmscherp woord, dat de profeet hier uitspreekt aan het adres van de ware Kerk. Zij, die Kerk, Jeruzalem, Sion, is een verwoeste. Die houdt in: totale ruïnering door oorlogsgeweld, volslagen duisternis, algehele ontvolking, een eenzame woestijn. In een visioen heeft Jeremia die verwoesting reeds aanschouwd, als komende over Juda. En dienovereenkomstig spreekt hij deze Bruid van de Heere nu aan als een verwoeste. Uiterlijk bezien was er geen reden tot dit scherp oordeel. Integendeel. Politiek ging het Juda vrij voorspoedig onder koning Josia. En wat het godsdienstige betreft: de officiële tempeldienst in Jeruzalem werd keurig onderhouden, precies volgens de wetten van Mozes. Ja, de buitenkant was prachtig. Maar intussen was Juda van binnen totaal verrot. Achter die mooie voorgevel ging niets anders schuil dan het zoeken van eigen voordeel en genot, wereldsgezindheid, mammondienst en het omgaan met de buurvolken als dat politiek voordelig leek. Jazeker, Juda maakte zich voor zijn buurstaten aantrekkelijk. Die schijn wordt in één keer door Jeremia’s scherpe woord ontmaskerd: “Nu dan, gij verwoeste, wat doet gij, dat gij u kleedt in scharlaken, u siert met gouden sieraad, uw ogen bijwerkt met zwart?” Versta dit woord niet verkeerd. Jeremia protesteert niet tegen versiering van de vrouw zonder meer. Integendeel. Lees maar in hoofdstuk 2:32³² Zal een meisje haar tooi vergeten, een bruid haar gordel? Maar mijn volk heeft Mij vergeten, talloze dagen.: “Zal een meisje haar tooi vergeten, een bruid haar gordel?” Dat de bruid zich versiert is normaal. Maar dan doet zij dat voor haar bruidegom! In onze tekst echter maakt de vrouw Juda zich mooi voor vreemde mannen. Jeremia is hier scherp, de bijbel is scherp, de belijdenis is scherp. Ook vandaag. De Kerk, de Bruid van Jahwe, die haar bruidsstaat veracht door te flirten met de wereld en valse kerk is ten ondergang gedoemd, zo zij zich niet haastig bekeert.

Zingen: Psalm 45:7⁷ Straks leidt men haar in statie, uit haar woning,
In kleding, rijk gestikt, tot haren Koning;
Zo treedt zij voort met al den maagdenstoet,
Die haar verzelt, U vrolijk tegemoet.
Zij zullen blij, geleid met lofgezangen,
De vreugde voên, die afstraalt van haar wangen,
Tot zij, daar elk gewaagt van haren lof,
Ter bruiloft treên in 't koninklijke hof.

Lezen: Romeinen 8:31-39³¹ Wat zullen wij dan van deze dingen zeggen? Als God vóór ons is, wie zal tegen ons zijn? ³² Hoe zal Hij, die zelfs zijn eigen Zoon niet gespaard, maar voor ons allen overgegeven heeft, ons met Hem ook niet alle dingen schenken? ³³ Wie zal uitverkorenen Gods beschuldigen? God is het, die rechtvaardigt; ³⁴ wie zal veroordelen? Christus Jezus is de gestorvene, wat meer is, de opgewekte, die ter rechterhand Gods is, die ook voor ons pleit. ³⁵ Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking of benauwdheid, of vervolging of honger, of naaktheid, of gevaar, of het zwaard? ³⁶ Gelijk geschreven staat: Om Uwentwil worden wij de ganse dag gedood, wij zijn gerekend als slachtschapen. ³⁷ Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars door Hem, die ons heeft liefgehad. ³⁸ Want ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven, noch engelen noch machten, noch heden noch toekomst, noch krachten, ³⁹ noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Here.

“Ik zelf was als een argeloos lam, dat ter slachting geleid wordt, en ik wist niet, dat zij zulke plannen tegen mij smeedden: “Laat ons de boom met zijn vrucht verderven, laat ons hem uit het land der levenden uitroeien, opdat aan zijn naam niet meer gedacht worde!”

Wij zagen gisteren, dat het lijden van Jeremia en van alle trouwe Oudtestamentische profeten tot zijn vervulling is gekomen in Jezus Christus. Dat betekent evenwel niet, dat sinds Golgotha een einde is gekomen aan het lijden van Gods profeten. Dat lijden blijft er ook voor de Kerk van het Nieuwe Verbond; ook voor u. De apostel Paulus schrijft dan ook in Romeinen 8¹ Zo is er dan nu geen veroordeling voor hen, die in Christus Jezus zijn. ² Want de wet van de Geest des levens heeft u in Christus Jezus vrijgemaakt, van de wet der zonde en des doods. ³ Want wat de wet niet vermocht, omdat zij zwak was door het vlees - God heeft, door zijn eigen Zoon te zenden in een vlees, aan dat der zonde gelijk, en wel om de zonde, de zonde veroordeeld in het vlees, ⁴ opdat de eis der wet vervuld zou worden in ons, die niet naar het vlees wandelen, doch naar de Geest. ⁵ Want zij, die naar het vlees zijn, hebben de gezindheid van het vlees, en zij, die naar de Geest zijn, hebben de gezindheid van de Geest. ⁶ Want de gezindheid van het vlees is de dood, maar de gezindheid van de Geest is leven en vrede. ⁷ Daarom dat de gezindheid van het vlees vijandschap is tegen God; want het onderwerpt zich niet aan de wet Gods; trouwens, het kan dat ook niet: ⁸ zij, die in het vlees zijn, kunnen Gode niet behagen. ⁹ Gij daarentegen zijt niet in het vlees, maar in de Geest, althans, indien de Geest Gods in u woont. Indien iemand echter de Geest van Christus niet heeft, die behoort Hem niet toe. ¹⁰ Indien Christus in u is, dan is wel het lichaam dood vanwege de zonde, maar de geest is leven vanwege de gerechtigheid. ¹¹ En indien de Geest van Hem, die Jezus uit de doden heeft opgewekt, in u woont, dan zal Hij, die Christus Jezus uit de doden opgewekt heeft, ook uw sterfelijke lichamen levend maken door zijn Geest, die in u woont. ¹² Derhalve, broeders, zijn wij schuldenaars, maar niet van het vlees, om naar het vlees te leven. ¹³ Want indien gij naar het vlees leeft, zult gij sterven; maar indien gij door de Geest de werkingen des lichaams doodt, zult gij leven. ¹⁴ Want allen, die door de Geest Gods geleid worden, zijn zonen Gods. ¹⁵ Want gij hebt niet ontvangen een geest van slavernij om opnieuw te vrezen, maar gij hebt ontvangen de Geest van het zoonschap, door welke wij roepen: Abba, Vader. ¹⁶ Die Geest getuigt met onze geest, dat wij kinderen Gods zijn. ¹⁷ Zijn wij nu kinderen, dan zijn wij ook erfgenamen: erfgenamen van God, en medeërfgenamen van Christus; immers, indien wij delen in zijn lijden, is dat om ook te delen in zijn verheerlijking. ¹⁸ Want ik ben er zeker van, dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid, die over ons geopenbaard zal worden. ¹⁹ Want met reikhalzend verlangen wacht de schepping op het openbaar worden der zonen Gods. ²⁰ Want de schepping is aan de vruchteloosheid onderworpen, niet vrijwillig, maar om (de wil van) Hem, die haar daaraan onderworpen heeft, ²¹ in hope echter, omdat ook de schepping zelf van de dienstbaarheid aan de vergankelijkheid zal bevrijd worden tot de vrijheid van de heerlijkheid der kinderen Gods. ²² Want wij weten, dat tot nu toe de ganse schepping in al haar delen zucht en in barensnood is. ²³ En niet alleen zij, maar ook wij zelf, [wij,] die de Geest als eerste gave ontvangen hebben, zuchten bij onszelf in de verwachting van het zoonschap: de verlossing van ons lichaam. ²⁴ Want in die hoop zijn wij behouden. Maar hoop, die gezien wordt, is geen hoop, want hoe zal men hopen op hetgeen men ziet? ²⁵ Indien wij echter hopen op hetgeen wij niet zien, verwachten wij het met volharding. ²⁶ En evenzo komt de Geest onze zwakheid te hulp; want wij weten niet wat wij bidden zullen naar behoren, maar de Geest zelf pleit voor ons met onuitsprekelijke verzuchtingen. ²⁷ En Hij, die de harten doorzoekt, weet de bedoeling des Geestes, dat Hij namelijk naar de wil van God voor heiligen pleit. ²⁸ Wij weten nu, dat [God] alle dingen doet medewerken ten goede voor hen, die God liefhebben, die volgens zijn voornemen geroepenen zijn. ²⁹ Want die Hij tevoren gekend heeft, heeft Hij ook tevoren bestemd tot gelijkvormigheid aan het beeld zijns Zoons, opdat Hij de eerstgeborene zou zijn onder vele broederen; ³⁰ en die Hij tevoren bestemd heeft, dezen heeft Hij ook geroepen; en die Hij geroepen heeft, dezen heeft Hij ook gerechtvaardigd; en die Hij gerechtvaardigd heeft, dezen heeft Hij ook verheerlijkt. ³¹ Wat zullen wij dan van deze dingen zeggen? Als God vóór ons is, wie zal tegen ons zijn? ³² Hoe zal Hij, die zelfs zijn eigen Zoon niet gespaard, maar voor ons allen overgegeven heeft, ons met Hem ook niet alle dingen schenken? ³³ Wie zal uitverkorenen Gods beschuldigen? God is het, die rechtvaardigt; ³⁴ wie zal veroordelen? Christus Jezus is de gestorvene, wat meer is, de opgewekte, die ter rechterhand Gods is, die ook voor ons pleit. ³⁵ Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking of benauwdheid, of vervolging of honger, of naaktheid, of gevaar, of het zwaard? ³⁶ Gelijk geschreven staat: Om Uwentwil worden wij de ganse dag gedood, wij zijn gerekend als slachtschapen. ³⁷ Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars door Hem, die ons heeft liefgehad. ³⁸ Want ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven, noch engelen noch machten, noch heden noch toekomst, noch krachten, ³⁹ noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Here.: “Wie zal uitverkorenen Gods beschuldigen, wie zal ons scheiden van de liefde van Christus?” Maar dan moeten wij tegelijk zien, dat de apostel dit juist schrijft in verband met allerlei druk en vervolging, waaraan de Kerk bloot staat. Direct daarna schrijft hij immers – en dat is een citaat uit het Oude Testament, Psalm 44¹ Voor de koorleider. Van de Korachieten. Een leerdicht. ² O God, met eigen oren hebben wij het gehoord, onze vaderen verhaalden het ons: het werk dat Gij gewrocht hebt in hun dagen, in de dagen van ouds. ³ Met uw hand hebt Gij volken verdreven, en hèn geplant, natiën geteisterd, en hèn uitgebreid. ⁴ Want niet met hun zwaard hebben zij het land verworven, niet hun arm heeft hen gered, maar uw rechterhand en uw arm en het licht van uw aanschijn, omdat Gij in hen een welbehagen hadt. ⁵ Gij toch zijt mijn Koning, o God; gebied de verlossing van Jakob. ⁶ Met U stoten wij onze tegenstanders neer, in uw naam vertreden wij wie tegen ons opstaan. ⁷ Want niet op mijn boog vertrouw ik, en mijn zwaard verlost mij niet; ⁸ maar Gij hebt ons verlost van onze tegenstanders en onze haters beschaamd gemaakt. ⁹ In God roemen wij de ganse dag, uw naam zullen wij loven voor altoos. sela ¹⁰ Nochtans hebt Gij ons verstoten en te schande gemaakt, en zijt met onze heerscharen niet uitgetrokken; ¹¹ voor de tegenstander hebt Gij ons laten wijken, en onze haters hebben naar hartelust geplunderd. ¹² Gij hebt ons overgeleverd als slachtvee, ons onder de volken verstrooid; ¹³ Gij hebt uw volk verkocht voor een spotprijs, en zijt niet rijk geworden door hun koopsom; ¹⁴ Gij hebt ons gesteld tot smaad voor onze naburen, tot spot en hoon voor wie ons omringen; ¹⁵ Gij hebt ons tot een spreekwoord onder de volken gesteld, Gij doet de natiën over ons het hoofd schudden. ¹⁶ De ganse dag staat mijn schande mij voor ogen, en bedekt schaamte mijn aangezicht, ¹⁷ om de taal van wie hoont en lastert, om de blik van vijand en wraakgierige. ¹⁸ Dit alles is ons overkomen, maar wij vergaten U niet, noch verloochenden wij uw verbond; ¹⁹ ons hart werd niet afvallig, noch weken onze voetstappen van uw pad, ²⁰ zodat Gij ons in een oord van jakhalzen moest verbrijzelen, en ons overdekken met diepe duisternis. ²¹ Indien wij de naam van onze God hadden vergeten, en onze handen uitgestrekt naar een vreemde god, ²² zou God dat niet uitvorsen? Hij toch kent de geheimen des harten. ²³ Waarlijk, om Uwentwil worden wij de ganse dag gedood, wij worden gerekend als slachtschapen. ²⁴ Waak op! Waarom slaapt Gij, Here? Ontwaak! Verstoot niet voor eeuwig! ²⁵ Waarom verbergt Gij uw aangezicht, vergeet Gij onze ellende en verdrukking? ²⁶ Want onze ziel is in het stof gebogen, ons lijf kleeft aan de grond. ²⁷ Sta op, ons ter hulpe, verlos ons om uwer goedertierenheid wil. – “Om Uwentwil worden wij de ganse dag gedood, wij zijn gerekend als slachtschapen.” Dat lijden als een slachtschaap zoals Jeremia dat overkwam en de Kerk van Psalm 44¹ Voor de koorleider. Van de Korachieten. Een leerdicht. ² O God, met eigen oren hebben wij het gehoord, onze vaderen verhaalden het ons: het werk dat Gij gewrocht hebt in hun dagen, in de dagen van ouds. ³ Met uw hand hebt Gij volken verdreven, en hèn geplant, natiën geteisterd, en hèn uitgebreid. ⁴ Want niet met hun zwaard hebben zij het land verworven, niet hun arm heeft hen gered, maar uw rechterhand en uw arm en het licht van uw aanschijn, omdat Gij in hen een welbehagen hadt. ⁵ Gij toch zijt mijn Koning, o God; gebied de verlossing van Jakob. ⁶ Met U stoten wij onze tegenstanders neer, in uw naam vertreden wij wie tegen ons opstaan. ⁷ Want niet op mijn boog vertrouw ik, en mijn zwaard verlost mij niet; ⁸ maar Gij hebt ons verlost van onze tegenstanders en onze haters beschaamd gemaakt. ⁹ In God roemen wij de ganse dag, uw naam zullen wij loven voor altoos. sela ¹⁰ Nochtans hebt Gij ons verstoten en te schande gemaakt, en zijt met onze heerscharen niet uitgetrokken; ¹¹ voor de tegenstander hebt Gij ons laten wijken, en onze haters hebben naar hartelust geplunderd. ¹² Gij hebt ons overgeleverd als slachtvee, ons onder de volken verstrooid; ¹³ Gij hebt uw volk verkocht voor een spotprijs, en zijt niet rijk geworden door hun koopsom; ¹⁴ Gij hebt ons gesteld tot smaad voor onze naburen, tot spot en hoon voor wie ons omringen; ¹⁵ Gij hebt ons tot een spreekwoord onder de volken gesteld, Gij doet de natiën over ons het hoofd schudden. ¹⁶ De ganse dag staat mijn schande mij voor ogen, en bedekt schaamte mijn aangezicht, ¹⁷ om de taal van wie hoont en lastert, om de blik van vijand en wraakgierige. ¹⁸ Dit alles is ons overkomen, maar wij vergaten U niet, noch verloochenden wij uw verbond; ¹⁹ ons hart werd niet afvallig, noch weken onze voetstappen van uw pad, ²⁰ zodat Gij ons in een oord van jakhalzen moest verbrijzelen, en ons overdekken met diepe duisternis. ²¹ Indien wij de naam van onze God hadden vergeten, en onze handen uitgestrekt naar een vreemde god, ²² zou God dat niet uitvorsen? Hij toch kent de geheimen des harten. ²³ Waarlijk, om Uwentwil worden wij de ganse dag gedood, wij worden gerekend als slachtschapen. ²⁴ Waak op! Waarom slaapt Gij, Here? Ontwaak! Verstoot niet voor eeuwig! ²⁵ Waarom verbergt Gij uw aangezicht, vergeet Gij onze ellende en verdrukking? ²⁶ Want onze ziel is in het stof gebogen, ons lijf kleeft aan de grond. ²⁷ Sta op, ons ter hulpe, verlos ons om uwer goedertierenheid wil., is dus ook het deel van de Nieuwtestamentische Kerk. Het lijden van Jeremia krijgt zijn vervulling in Christus, maar het krijgt tegelijkertijd zijn vervolg in het lichaam van Christus, in de Kerk van het Nieuwe Verbond. Het kruis op Golgotha betekent voor ons de vrede met God, maar niet minder: de vijandschap der wereld. “Zij hebben Mij vervolgt,” zegt Christus, “zij zullen ook u vervolgen.” En Paulus zegt, dat hij in zijn lichaam moet aanvullen hetgeen nog ontbreekt aan het lijden van Christus. De Kerk van Christus is de Kerk onder het kruis. Denk aan Stefanus, die werd gestenigd en aan Paulus, die werd gevangen gezet. Denk ook aan mannen als CalvijnJohannes Calvijn (1509-1564) kennen we als de grote reformator van Genève, die naast zijn magistrale 'Institutie of Onderwijzing in de Christelijke Godsdienst' ook vele waardevolle brieven, preken en bijbelverklaringen schreef. Door zijn bijzonder grote geloofskennis en fijnzinnigheid heeft Calvijn uitzonderlijk veel mogen betekenen voor de kerken van de Reformatie., De Cock, Schilder, Greijdanus en vele anderen. Wie zijn profetisch ambt getrouw bedient, die kan er gerust op rekenen dat hem veel strijd en verdrukking te wachten staan. Dat geldt niet alleen voor de christenen achter het IJzeren Gordijn, het geldt evenzeer ons. Wij moeten door veel verdrukkingen heen het Koninkrijk Gods binnengaan. Laat ons die verdrukkingen niet ontlopen vanwege angst voor mensen, maar zie op Christus. Door Hem zijn wij nu reeds meer dan overwinnaars.

Zingen: Psalm 44:5,6⁵ 't Is God, dien w' onzen Redder noemen,
In Wien w' ons al den dag beroemen;
Den lof Uws naams, alom verbreid,
Verheffen wij in eeuwigheid.
Maar nu verstoot Gij ons, o HEER,
Wij zien ons hoofd met schand' bedekken;
Dewijl Gij met ons heir niet meer,
Ter hulp, als eertijds, uit wilt trekken.

⁶ Gij doet ons bevend rugwaarts wijken,
En steeds voor d' overmacht bezwijken
Van haat'ren, die ons goed en bloed
Vast roven in hun euvelmoed.
Gelijk de schapen, die men slacht,
Hebt G' ons aan hen tot spijs gegeven;
Ons onder 't heidendom gebracht,
Waar wij verstrooid, vol kommer, leven.

Lezen: 1 Petrus 2:11-25¹¹ Geliefden, ik vermaan u als bijwoners en vreemdelingen, dat gij u onthoudt van de vleselijke begeerten, die strijd voeren tegen uw ziel; ¹² en dat gij een goede wandel leidt onder de heidenen, opdat zij, nader toeziende op datgene, waarin zij u als boosdoeners belasteren, op grond van uw goede werken God mogen verheerlijken ten dage der bezoeking. ¹³ Onderwerpt u aan alle menselijke instellingen, om des Heren wil: hetzij aan de keizer, als opperheer, ¹⁴ hetzij aan stadhouders, als door hem gezonden tot bestraffing van boosdoeners, maar tot lof van wie goed doen. ¹⁵ Want zó is het de wil van God, dat gij door goed te doen de mond snoert aan de onwetendheid van de onverstandige mensen, ¹⁶ als vrijen en niet als mannen, die de vrijheid misbruiken tot dekmantel voor hun kwaadwilligheid, maar als dienaren Gods. ¹⁷ Eert allen, hebt de broederschap lief, vreest God, eert de keizer. ¹⁸ Gij, huisslaven, weest in alle vreze uw meesters onderdanig, niet alleen de goede en vriendelijke, maar ook de verkeerde. ¹⁹ Want dit is genade, indien iemand, omdat hij met God rekening houdt, leed verdraagt, dat hij ten onrechte lijdt. ²⁰ Want mag dát roem heten, als gij slagen moet verduren, omdat gij kwaad doet? Maar als gij goed doet en dan lijden moet verduren, dát is genade bij God. ²¹ Want hiertoe zijt gij geroepen, daar ook Christus voor u geleden heeft en u een voorbeeld heeft nagelaten, opdat gij in zijn voetstappen zoudt treden; ²² die geen zonde gedaan heeft en in wiens mond geen bedrog is gevonden; ²³ die, als Hij gescholden werd, niet terugschold en als Hij leed, niet dreigde, maar het overgaf aan Hem, die rechtvaardig oordeelt; ²⁴ die zelf onze zonden in zijn lichaam op het hout gebracht heeft, opdat wij, aan de zonden afgestorven, voor de gerechtigheid zouden leven; en door zijn striemen zijt gij genezen. ²⁵ Want gij waart dwalende als schapen, maar thans hebt gij u bekeerd tot de herder en hoeder van uw zielen.

“Maar, HERE der heerscharen, rechtvaardige Rechter, die nier en hart toetst, ik zal uw wraak aan hen zien, want op U heb ik mijn rechtszaak gewenteld.”

Het schijnt alsof de profeet plotseling als een blad aan de boom is omgedraaid. In vers 19¹⁹ Want dit is genade, indien iemand, omdat hij met God rekening houdt, leed verdraagt, dat hij ten onrechte lijdt. is hij als een argeloos lam, dat naar de slachtbank wordt geleid. Maar in vers 20²⁰ Want mag dát roem heten, als gij slagen moet verduren, omdat gij kwaad doet? Maar als gij goed doet en dan lijden moet verduren, dát is genade bij God. roept hij over zijn tegenstanders Gods vloek in en zingt hij over hen het lied der wraak. Hoe is dit met elkaar te rijmen? Meer nog: een vervloekende profeet, is dat wel naar de geest van het evangelie? Moeten wij niet onze vijanden liefhebben, volgens de Heiland? Jeremia blijft hier toch wel ver beneden het niveau van het Nieuwe Testament. Ja? Nee! Wat Jeremia hier doet, dat moet hij doen, dat is uitvoering van zijn profetisch ambt. Want Jeremia is profeet van de Heere en dat betekent, dat in hem wordt aangetast de Heere Zelf, het Woord van de Heere. Jeremia’s tegenstanders zijn niet zijn persoonlijke, maar zijn ambtelijke tegenstanders. Zij zijn vijanden van het evangelie, haters van God en van Zijn Christus. Want dat evangelie predikt wel verzoening, maar dit is geen algemene, geen onvoorwaardelijke verzoening, zoals het vervloekte oecumenisme van deze eeuw leert. Over wie het evangelie verwerpt, komt Gods verbondswraak. Die wraak roept Jeremia in over zijn vijanden. En ook hier is Jeremia weer type van de Christus, Die inderdaad niet dreigde, als Hij leed, maar die tegelijkertijd wel een beroep deed op de God van de verbondswraak. Zo horen wij de Christus op weg naar Zijn lijden het oordeel aankondigen over het profeten moordende Jeruzalem: “Zie, uw huis wordt verwoest.” En het boek Openbaring spreekt van de toorn van het Lam, die vreselijk is. Laat de Kerk in de keuze van haar psalmen, in haar gebed en in haar prediking toch niet vergeten de roep om Gods vloek over haar tegenstanders. Want waar die roep gaat ontbreken, wordt het evangelie van de levende God ingeruild tegen het evangelie van de afgod “lieve heer”, die de zonde door de vingers ziet. En daar mist de Kerk haar enige troost.

Zingen: Psalm 139:13,14¹³ Zou 'k hen niet haten in mijn hart,
Wier snode haat Uw goedheid tart?
Zou ik hen, die U weerstand biên,
Niet met verdrietig' ogen zien?
'k Zal hen altijd volkomen haten,
Die trots'lijk Uwen dienst verlaten.

¹⁴ Doorgrond m', en ken mijn hart, o HEER;
Is 't geen ik denk niet tot Uw eer?
Beproef m', en zie, of mijn gemoed
Iets kwaads, iets onbehoorlijks voed';
En doe mij toch met vaste schreden
Den weg ter zaligheid betreden.

Lezen: Hebreeën 12:1-17¹ Daarom dan, laten ook wij, nu wij zulk een grote wolk van getuigen rondom ons hebben, afleggen alle last en de zonde, die ons zo licht in de weg staat, en met volharding de wedloop lopen, die vóór ons ligt. ² Laat ons oog daarbij (alleen) gericht zijn op Jezus, de leidsman en voleinder des geloofs, die, om de vreugde, welke vóór Hem lag, het kruis op Zich genomen heeft, de schande niet achtende, en gezeten is ter rechterzijde van de troon Gods. ³ Vestigt uw aandacht dan op Hem, die zulk een tegenspraak van de zondaren tegen Zich heeft verdragen, opdat gij niet door matheid van ziel verslapt. ⁴ Gij hebt nog niet ten bloede toe weerstand geboden in uw worsteling tegen de zonde, ⁵ en gij hebt de vermaning vergeten, die tot u als tot zonen spreekt: Mijn zoon, acht de tuchtiging des Heren niet gering, en verslap niet, als gij door Hem bestraft wordt, ⁶ want wie Hij liefheeft, tuchtigt de Here, en Hij kastijdt iedere zoon, die Hij aanneemt. ⁷ Als tuchtiging hebt gij dit te dragen: God behandelt u als zonen. Want is er wel een zoon, die door zijn vader niet getuchtigd wordt? ⁸ Blijft gij echter vrij van de tuchtiging, welke allen ondergaan hebben, dan zijt gij bastaards, en geen zonen. ⁹ Voorts, de tuchtiging van onze vaders naar het vlees hebben wij ondergaan en wij zagen tegen hen op; zullen wij ons dan niet nog veel meer onderwerpen aan de Vader der geesten, en leven? ¹⁰ Want zíj hebben ons voor luttele dagen naar hun beste weten getuchtigd, maar Híj doet het tot ons nut, opdat wij deel verkrijgen aan zijn heiligheid. ¹¹ Want alle tucht schijnt op het ogenblik zelf geen vreugde, maar smart te brengen, doch later brengt zij hun, die erdoor geoefend zijn, een vreedzame vrucht, die bestaat in gerechtigheid. ¹² Heft dan de slappe handen op en strekt de knikkende knieën, ¹³ en maakt een recht spoor met uw voeten, opdat hetgeen kreupel is niet uit het lid gerake, doch veeleer geneze. ¹⁴ Jaagt naar vrede met allen en naar de heiliging, zonder welke niemand de Here zal zien. ¹⁵ Ziet daarbij toe, dat niemand verachtere van de genade Gods, dat er geen bittere wortel opschiete en verwarring stichte, en daardoor zeer velen zouden besmet worden. ¹⁶ Laat niemand een hoereerder zijn, of onverschillig als Esau, die voor één spijze zijn eerstgeboorterecht verkocht. ¹⁷ Want gij weet, dat hij later, toen hij (toch) de zegen wilde erven, afgewezen werd, want toen vond hij geen plaats voor berouw, hoewel hij het onder tranen zocht.

“Als gij met voetgangers loopt, maken zij u moede; hoe zult gij dan een wedloop beginnen met paarden? In een vredig land voelt gij u niet veilig; hoe zult gij het dan maken in de pronk van de Jordaan?”

Jeremia voelt zich door zijn Zender in de steek gelaten. Daarover spreekt hij Hem aan. Onze tekst bevat nu het antwoord van de Heere. Een hard antwoord. De Heere zegt tegen Jeremia: dit is nog maar het begin! Wat u nu doet is nog maar het lopen met voetgangers, maar straks moet u wedijveren met paarden. Als u stapvoets dan al moe wordt, wat moet dat dan straks wel niet worden, als het een wedren tegen paarden wordt? En in een vredig land voelt Jeremia zich al niet veilig, hoe zal hij het dan maken in de pronk van de Jordaan, waar gevaarlijke dieren zijn? De tegenstand van nu is nog maar kinderspel vergeleken met wat gaat komen. Straks zal de officiële priesterstand van Jeruzalem zich tegen hem keren en zullen koningen trachten hem te doden! Inderdaad, een hard antwoord. Jeremia wordt ontdekt aan eigen machteloosheid, want het wordt nog veel moeilijker voor hem. Hij kon weten, dat de strijd ontzaggelijk zwaar zou worden. Dat had de Heere bij zijn roeping al gezegd. Maar de Heere had ook gezegd: zij zullen u niet overmogen, want Ik ben met u!

Ook wij vandaag, opdat wij zelfs met paarden kunnen wedijveren en rustig blijven, wanneer gevaren dreigen. En dat kan door Christus, de meerdere van Jeremia. Deze Christus stond te midden van de bedreiging van Zijn eigen volk, maar door Zijn geloofstrouw heeft Hij de wedloop volbracht. En vandaag is Hij als de Voleinder des geloofs gezeten aan Gods rechterhand. Door Hem kunnen en moeten wij verder, jagend naar de krans der overwinning. Wij zullen ons door tegenstand niet laten ontmoedigen noch ons door de schijn laten bedriegen. Wij zullen met de zwakkeren geduld hebben en de kleinmoedigen opbeuren zonder evenwel onze gang te vertragen terwille van hen, die in de genade verachteren, omdat zij weigeren zich tot het uiterste in te spannen. Alleen zo kunnen en zullen wij de wedloop volbrengen dankzij Christus.

Zingen: Psalm 18:10¹⁰ 't Is God, die mij met sterkte wil omgorden;
Hij doet mijn weg volkomen effen worden;
Maakt, dat mijn voet als die der hinden snelt,
Terwijl Hij mij op mijne hoogten stelt.
Hij leert mijn hand heldhaftig orelogen;
Mijn strijdbaar' arm verbreekt zelfs stalen bogen.
Mij gaaft G' Uw schild, Uw hand heeft mij gesterkt;
Uw goedheid heeft mijn grootheid uitgewerkt.

Lezen: Deuteronomium 10:12-22¹² Nu dan, Israël, wat vraagt de Here, uw God, van u dan de Here, uw God, te vrezen door in al zijn wegen te wandelen; Hem lief te hebben; de Here, uw God, te dienen met uw ganse hart en met uw ganse ziel; ¹³ de geboden en de inzettingen des Heren, die ik u heden opleg, te onderhouden, opdat het u wèl ga. ¹⁴ Zie, van de Here, uw God, is de hemel, ja, de hemel der hemelen, de aarde en alles wat daarop is; ¹⁵ alleen aan uw vaderen heeft de Here Zich verbonden en alleen hen heeft Hij liefgehad, en u, hun nakroost, heeft Hij uit alle volken uitverkoren, zoals dit heden het geval is. ¹⁶ Besnijdt dan de voorhuid uws harten en weest niet meer hardnekkig. ¹⁷ Want de Here, uw God, is de God der goden en de Here der heren, de grote, sterke en vreselijke God, die geen partijdigheid kent noch een geschenk aanneemt; ¹⁸ die wees en weduwe recht doet en de vreemdeling liefde bewijst door hem brood en kleding te geven. ¹⁹ Daarom zult gij de vreemdeling liefde bewijzen, want vreemdelingen zijt gij geweest in het land Egypte. ²⁰ De Here, uw God, zult gij vrezen, Hem zult gij dienen, Hem aanhangen en bij zijn naam zweren. ²¹ Hij is uw lof en Hij is uw God, die onder u deze grote en vreselijke dingen gedaan heeft, welke uw ogen gezien hebben. ²² Met zeventig zielen trokken uw vaderen naar Egypte, en thans heeft de Here, uw God, u talrijk gemaakt als de sterren des hemels. & 1 Petrus 2:1-10¹ Legt dan af alle kwaadwilligheid, alle bedrog, huichelarij, afgunst en alle kwaadsprekerij, ² en verlangt als pasgeboren kinderen naar de redelijke, onvervalste melk, opdat gij daardoor moogt opwassen tot zaligheid, ³ indien gij geproefd hebt, dat de Here goedertieren is. ⁴ En komt tot Hem, de levende steen, door de mensen wel verworpen, maar bij God uitverkoren en kostbaar, ⁵ en laat u ook zelf als levende stenen gebruiken voor de bouw van een geestelijk huis, om een heilig priesterschap te vormen, tot het brengen van geestelijke offers, die Gode welgevallig zijn door Jezus Christus. ⁶ Daarom staat er in een schriftwoord: Zie, Ik leg in Sion een uitverkoren en kostbare hoeksteen, en wie op hem zijn geloof bouwt, zal niet beschaamd uitkomen. ⁷ U dan, die gelooft, geldt dit kostbare, maar voor de ongelovigen geldt: De steen, die de bouwlieden afgekeurd hadden, die is geworden tot een hoeksteen en een steen des aanstoots en een rots der ergernis, ⁸ voor hen, die zich daaraan, in hun ongehoorzaamheid aan het woord, stoten, waartoe zij ook bestemd zijn. ⁹ Gij echter zijt een uitverkoren geslacht, een koninklijk priesterschap, een heilige natie, een volk (Gode) ten eigendom, om de grote daden te verkondigen van Hem, die u uit de duisternis geroepen heeft tot zijn wonderbaar licht: ¹⁰ u, eens niet zijn volk, nu echter Gods volk, eens zonder ontferming, nu in zijn ontferming aangenomen.

“Zal Ik niet met u kunnen doen zoals deze pottenbakker, o huis Israëls? luidt het woord des Heren. Zie, als leem in de hand van de pottenbakker, zo zijt gij in mijn hand, huis Israëls!”

Wat hebt gij, dat gij niet hebt ontvangen? Ziehier het leven van de Kerk. Israël heeft zijn bestaan en voortbestaan enkel te danken aan Gods soevereine uitverkiezing. Terwijl de Heere alle andere volken heeft verworpen naar Zijn rechtvaardig oordeel, heeft Hij alleen Israël uitverkoren om Zijn eigendomsvolk te zijn. Niet omdat Israël beter was dan die volkeren. De Heere nam redenen uit Zichzelf. En verder: de Heere is geen afgod, die bestaat bij de gratie van mensen. Hij heeft Zich wel aan Israël verbonden, maar dat betekent niet, dat Hij nu slaafs aan dat volk is gebonden. Het wonder van het verbond is juist, dat God Zich als de vrije God aan Zijn volk bindt.

Dit volk echter gaat zijn uitverkiezing misbruiken door zich te gedragen als de andere volkeren, denkende, dat de Heere wel aan zijn zijde blijft. Zij waren eenmaal uitverkoren, dus kan hen niets gebeuren! Zo werd de levende God van het verbond gemaakt tot een dode automaat, die vanzelfsprekend achter zijn volk staat. En daarmee heeft Israël voor zichzelf dreigend actueel gemaakt de les van de pottenbakker. In de werkplaats van deze pottenbakker is geen plaats voor mislukte voorwerpen. Dat is zijn eer te na! Alles wat niet naar zijn zin is, doet hij zonder meer weg.

Welnu, zou de soevereine God niet zo kunnen doen met zijn stijlloze volk? Dat kan Hij en dat doet Hij, nu Israël weigert zich te laten vormen tot een volk, Gode welgevallig. Deze les is dreigend actueel voor de Kerk, die leeft in een geest van zelfgenoegzaamheid, die de doop maakt tot een automatische garantie voor de zaligheid, die alleen maar weet te roepen: dit is de ware Kerk, terwijl zij zich gedraagt als de wereld. Nooit is Gods genade een erfgoed, dat automatisch overgaat van ouders op kinderen. Die genade is en blijft uitsluitend het deel van hen, die de stijl van het verbond bewaren. Want die stijl bewaart God Zelf! Is Hij niet de Onveranderlijke Israëls?

Zingen: Psalm 147:10¹⁰ Hij gaf aan Jakob Zijne wetten,
Deed Isrel op Zijn woorden letten;
Hij leerde z' in Zijn wegen wand'len,
Zo wou Hij met geen volken hand'len;
Die moesten Zijn getuigenissen
En Zijn verbondsgeheimen missen.
Laat dan Gods lof ten hemel rijzen;
Laat al wat adem heeft Hem prijzen!

Lezen: Jeremia 31:1-17¹ Te dien tijde, luidt het woord des Heren, zal Ik voor alle geslachten van Israël tot een God zijn en zullen zij Mij tot een volk zijn. ² Zo zegt de Here: Het volk der ontkomenen aan het zwaard vond genade in de woestijn, Israël, op weg naar zijn rust. ³ Van verre is de Here mij verschenen: Ja, Ik heb u liefgehad met eeuwige liefde, daarom heb Ik u getrokken in goedertierenheid. ⁴ Weder opbouwen zal Ik u, zodat gij gebouwd wordt, jonkvrouw Israëls. Opnieuw zult gij u tooien met tamboerijnen en uittrekken in vrolijke reidans; ⁵ gij zult weer wijngaarden planten op de bergen van Samaria, en wie ze planten, zullen ook de vrucht genieten. ⁶ Want de dag is daar, dat de wachters roepen op het gebergte van Efraïm: Komt, laat ons opgaan naar Sion, tot de Here, onze God! ⁷ Want zo zegt de Here: Jubelt van vreugd over Jakob, juicht om het hoofd der volkeren, verkondigt, looft en zegt: de Here heeft zijn volk verlost, het overblijfsel van Israël. ⁸ Zie, Ik breng hen uit het land van het noorden en verzamel hen van de einden der aarde; onder hen blinden en lammen, zwangeren en barenden tezamen; in een grote schare zullen zij hierheen terugkeren. ⁹ Onder geween zullen zij komen en onder smeking zal Ik hen leiden; Ik zal hen voeren naar waterbeken op een effen weg, waarop zij niet struikelen. Want Ik ben Israël tot een vader, en Efraïm, die is mijn eerstgeborene. ¹⁰ Hoort het woord des Heren, o volken, verkondigt het in verre kustlanden en zegt: Hij, die Israël verstrooide, zal het verzamelen en het behoeden als een herder zijn kudde. ¹¹ Want de Here maakt Jakob vrij en verlost hem uit de macht van wie sterker is dan hij. ¹² Zo komen zij jubelend op de hoogte van Sion en stromen toe naar het goede des Heren, naar koren, most en olie, naar schapen en runderen; hun ziel zal zijn als een besproeide hof, zij zullen nooit meer versmachten. ¹³ Dan verheugt zich het meisje in de reidans, jongelingen en grijsaards tezamen. Ik verander hun rouw in vreugde. Ik troost en verblijd hen na hun smart. ¹⁴ Ik laaf de ziel der priesters met het vette en mijn volk wordt met het goede van Mij verzadigd, luidt het woord des Heren. ¹⁵ Zo zegt de Here: Hoor, te Rama klinkt een klacht, bitter geween: Rachel weent om haar kinderen, zij weigert zich te laten troosten over haar kinderen, omdat er geen meer is. ¹⁶ Zo zegt de Here: Weerhoud uw stem van wenen, uw ogen van tranen; want er is loon voor uw arbeid, luidt het woord des Heren, zij zullen terugkeren uit het land van de vijand. ¹⁷ Ja, er is hoop voor uw toekomst, luidt het woord des Heren, de kinderen zullen naar hun gebied terugkeren. & Matteüs 2:16-18¹⁶ Toen Herodes zag, dat hij door de wijzen misleid was, ontstak hij in hevige toorn en zond bevel om in Betlehem en het gehele gebied daarvan al de jongens van twee jaar oud en daar beneden om te brengen, in overeenstemming met de tijd, die hij bij de wijzen had uitgevorst. ¹⁷ Toen werd vervuld het woord, gesproken door de profeet Jeremia, toen hij zeide: ¹⁸ Een stem is te Rama gehoord, geween en veel geklaag: Rachel, wenend om haar kinderen, weigert zich te laten troosten, omdat zij niet meer zijn.

“Zo zegt de Here: Hoor, te Rama klinkt een klacht, bitter geween: Rachel weent om haar kinderen, zij weigert zich te laten troosten over haar kinderen, omdat er geen meer is.”

Israël is vergeten, dat het zijn bestaan enkel te danken heeft aan de belofte van de komende Messias. Het is gaan roemen in eigen vlees en meent zich door de kracht van dat vlees staande te moeten houden. Zo wordt Israël een vleselijk volk en daarmee een gevaar voor de vervulling van de Messiaanse belofte. Vandaar de straf der ballingschap, opdat er bekering komt en Israël zo opnieuw kan meewerken aan de vervulling van de belofte. Vandaar nu ook, dat Jeremia nog voordat de ballingschap is begonnen, kan en moet profeteren van herstel. Er is toekomst ondanks, of eigenlijk: dankzij de ballingschap. In het aangezicht van de ballingschap is er dus troost voor Israël, niet vanwege de kracht van het vlees, maar vanwege Gods belofte. Maar zie, die enige troost weigert Israël op dat moment te aanvaarden. Want, zo zegt de Heere: hoor, te Rama klinkt een klacht, bitter geween. Rachel weigert zich te laten troosten over haar kinderen, omdat er geen meer is. Rama, dat is de plaats van waaruit Israël straks met zijn kinderen zal worden weggevoerd door de wrede vijand. Welnu, daar zal Israël straks wenen. Want Israël is geworden als zijn stammoeder Rachel, de vrouw, die het in haar kinderen niet te doen was om de vervulling van de belofte, maar om eigen eer. Vandaar haar bittere klacht toen zij bij de geboorte van hun tweede zoon stierf. Welnu, Israël is als Rachel. Dit volk heeft geen oog voor de belofte en wil zich niet dienstbaar stellen aan de vervulling daarvan. Het roemt in eigen vlees. Dus zal dit volk elke troost weigeren als het straks in zijn kinderen aangetast wordt. Deze profetie van troostweigering is tot zijn volle vervulling gekomen in Israëls vleselijke reactie op Herodes’ kindermoord te Bethlehem. Op het moment, waarop Gods belofte was vervuld in de geboorte van de Messias en Israël zijn dienst naar het vlees aldus volbracht had, wist dit volk alleen maar te wenen. Zo bleef er voor dit volk geen troost over, omdat het zelf de troost van Gods vervulde belofte verwierp.

Zingen: Psalm 95:7⁷ Dies heb Ik, door hun tergend kwaad
Op 't hoogst vergramd, dit volk versmaad,
En met een duren eed gezworen,
Dat, wegens zijn geschonden trouw,
Het nooit Mijn rust genieten zou,
Die voor Mijn volk nog blijft beschoren.